Dobre praktyki modelowania architektury korporacyjnej

Procesu tworzenia architektury korporacyjnej nie da się zautomatyzować. W znacznym stopniu przypomina on bowiem prace o charakterze twórczym (niektórzy wręcz mówią o sztuce tworzenia architektury korporacyjnej).

Z drugiej strony – podchodząc do zagadnienia od strony inżynierskiej można zebrać zbiór dobrych praktyk nt. modelowania architektury korporacyjnej, które sprawdziły się w różnych przedsięwzięciach i o których piszą uznane podejścia (takie jak TOGAF oraz ArchiMate).

Podzieliłem te praktyki na trzy grupy - tak jak wyglądają etapy pracy nad modelami architektonicznymi (tj. przygotowanie przedpola, właściwa praca, reasumpcja i zebranie doświadczeń). Przy czym praktyka wskazuje (a szkoda), że w 90% przypadków przechodzi się od razu do punktu drugiego, a na koniec pomija punkt trzeci. Zanim przystąpisz do modelowania:

• Potwierdź jaki jest cel rozpoczęcia prac nad architekturą korporacyjną – od tego zależy jakie modele są potrzebne i jaki jest niezbędny poziom ich szczegółowości.
• Precyzyjnie zdefiniuj zakres korporacji (ang. Enterprise), dla którego będziesz tworzył modele architektoniczne – wykorzystując do tego celu cztery wymiary (obszar geograficzny, horyzont czasu, domeny architektoniczne, poziom szczegółowości w poszczególnych domenach).
• Pamiętaj, że tworzenie architektury korporacyjnej jest procesem iteracyjnym, nie musisz w danej iteracji objąć wszystkiego – jest to najszybsza metoda do zakończenia katastrofą przedsięwzięcia architektonicznego.
• Zidentyfikuj kluczowych interesariuszy architektury korporacyjnej i na podstawie rozmów z nimi określ ich troski/potrzeby. Będą one podstawą do określenia jakie punkty widzenia (ang. viewpoint) i jakie widoki (ang. view) są niezbędne.
• Od samego początku edukuj przyszłych odbiorców modeli  architektonicznych (zwłaszcza po stronie biznesowej) - dla wielu z nich może to być duża zmiana kulturowa – przejście od tekstu pisanego do diagramów. Pomyśl o wprowadzających warsztatach dla nich.
• Przekonaj organizację, że warto zrezygnować z tworzenia modeli w przysłowiowym „MS Power Point”, przy pomocy mocno niedookreślonych „prostokątów, kwadratów i kółek” na rzecz spójnego, ułatwiającego komunikację (zarówno wewnątrz IT jak i na linii biznes-IT) języka do modelowania architektury korporacyjnej jakim jest ArchiMate.
• Wskaż kluczowym interesariuszom, jakie korzyści daje zastosowanie języka ArchiMate w porównaniu z BPMN oraz UML, ale pokaż także jakie związane są z nim ograniczenia (podkreśl jego komplementarność w stosunku do BPMN oraz UML).
• Wybierz narzędzie informatyczne (repozytorium architektoniczne) wspierające tworzenie modeli architektonicznych (zastanów się np.: czy będziesz potrzebował wersjonowania modeli, wsparcia dla pracy grupowej, prowadzenia analiz what-if, wprowadzania własnych obiektów do modelu, itp.).
• Zastanów się czy i jakie modele referencyjne (np. branżowe) chcesz zastosować podczas tworzenia modeli architektury korporacyjnej. To może rzutować na przyjęty sposób modelowania.
• Sprawdź, czy ktoś wcześniej nie prowadził już w danej organizacji prac związanych z architekturą korporacyjną. Być może istnieją już modele, które da się wykorzystać podczas Twoich obecnych prac.
• Doprecyzuj – zarówno dla architektury strategicznej jak i segmentów – metamodel zawartości (content metamodel) i zatwierdź go z interesariuszami. Może się okazać, że będziesz musiał uwzględnić typy obiektów pochodzące z różnych ram architektonicznych (np. TOGAFa ale także Siatki Zachamana). Pamiętaj, że to model zawartości będzie podstawą do sprawdzenia, czy stworzone modele zawierają wszystkie niezbędne informacje.
• Postaraj się przekonać interesariuszy, że warto rozpocząć od opisania architektury biznesowej, zarówno dla stanu bazowego (as-is) jak i docelowego (to-be), a dopiero potem przejść do modelowania architektury IT (obejmującej dane, aplikacje i infrastrukturę techniczną).
• Podkreślaj, że tworzenie architektury korporacyjnej dla organizacji nie może być utożsamiane z (najlepszymi nawet) modelami – to przede wszystkim wdrożenie ładu architektonicznego oraz podejmowanie kluczowych decyzji na bazie wiedzy zawartej w repozytorium architektonicznym.

W trakcie modelowania:

• Podczas modelowania uwzględniaj stworzone wcześniej pryncypia architektoniczne oraz (o ile istnieje) Wizję architektury.
• Nie staraj się modelować wszystkich szczegółów organizacji. Pamiętaj, że modele architektury korporacyjnej nie mają zastąpić projektów szczegółowych baz danych czy też systemów informatycznych.
• Pamiętaj, że tworzenie opisu stanu bazowego (as-is) nie jest tożsame z inwentaryzacją organizacji. Jego zakres musi być dopasowany do planowanego stanu przyszłego (to-be).
• Pamiętaj, że tworzenie opisu stanu docelowego (to-be) powinno być przeprowadzone na takim poziomie szczegółowości, aby na tej podstawie możliwa była do opracowania strategia przejścia (pomiędzy stanem bazowym a docelowym) i planu migracji.
• Poziom szczegółowości dla poszczególnych architektur powinien być taki, aby możliwe było opracowanie analizy luk (ang. gap analysis), używanej przy tworzeniu strategii przejścia (pomiędzy stanem bazowym a docelowym) i planu migracji.
• Zwróć szczególną uwagę, na architektury pośrednie – może się okazać, że po ich utworzeniu, stan docelowy (to-be) jest zbyt ambitny i trzeba będzie go zmienić.
• Prowadź tzw. log architektoniczny, w którym będziesz dokumentował podjęte decyzje architektoniczne.
• Siłą architektury korporacyjnej są relacje międzydomenowe (tj. pomiędzy domeną biznesową a aplikacji, pomiędzy domeną aplikacji a techniczną). ArchiMate umożliwia w prosty sposób ich tworzenie. Uwzględnij to podczas modelowania – pokażesz wówczas prawdziwą korzyść płynącą z wdrożenia architektury korporacyjnej.
• ArchiMate 2.0 daje możliwość powiązania komponentów architektonicznych (typu: proces, usługa, komponent aplikacyjny, obiekt danych, element infrastruktury itp.) z obiektami realizacyjnymi (typu: projekt). Wykorzystaj to przy modelowaniu – łatwiej będzie Ci opracować strategię przejścia.
• Pamiętaj, że każda z domen architektonicznych (biznesowa, danych, aplikacji i techniczna) może być zamodelowana na różnym poziomie szczegółowości – wszystko zależy od potrzeb interesariuszy i celu tworzenia architektury korporacyjnej.
• Zacznij od architektury strategicznej, a następnie zejdź niżej – na poziom segmentów (dbając cały czas o zachowanie spójności z poziomem strategicznym).
• Zweryfikuj kompletność modeli z opracowanym przez Ciebie wcześniej metamodelem zawartości.
• Staraj się maksymalnie często konsultować swoje prace z interesariuszami. Szlifowanie szczegółów modeli „w ukryciu” przed nimi spowodować może, że na sam koniec Twoich prac dowiesz się, że jakiś czasu temu zmieniły się kluczowe decyzje organizacyjne, ale „zapomniano” Cię o nich poinformować. W tym celu organizuj np. przeglądy architektoniczne, na które będziesz zapraszał ludzi zarówno z IT jak i z biznesu.
• Zorganizuj spotkanie z działem IT oraz kierownikami projektów IT, którzy są odpowiedzialni za rozwój systemów informatycznych – przekonaj ich, że tworzone przez Ciebie modele mogę przydać im się podczas prac nad nowymi systemami (lub rozwojem już istniejących rozwiązań).

 Po zakończeniu modelowania:

• Zrób prezentację podsumowującą dla kluczowych interesariuszy (zwłaszcza tych po stronie biznesowej), na którą przygotujesz przydatne dla nich widoki z repozytorium architektonicznego.
• Opublikuj stworzone modele w wewnętrznej sieci organizacji – wykorzystując do tego celu np. korporacyjny intranet lub wiki.
• Zbierz doświadczenia, które zebrałeś i je udokumentuj. Przydadzą Ci się one w kolejnej iteracji. Sprawdź zwłaszcza, czy nie trzeba udoskonalić metamodelu zawartości.