Widoki i punkty widzenia w architekturze korporacyjnej – rozważania na przykładzie TOGAF i ArchiMate

Bardzo często podczas rozmów nt. architektury korporacyjnej pojawia się pytanie czym są widoki (views) oraz punkty widzenia (viewspoint). Czym te pojęcia się od siebie różnią i po co zostały one wprowadzone. Punktem wyjścia do udzielenia odpowiedzi na te pytania jest obserwacja, że informacje gromadzone w repozytorium architektury korporacyjnej adresują troski wielu różnych interesariuszy (stakeholders). Powoduje to, że całościowa ilość informacji zgromadzona w repozytorium bardzo szybko przerasta możliwość percepcji poszczególnych osób. Co więcej nieefektywne i nieracjonalne byłoby, aby każdy z użytkowników repozytorium musiał „przebijać się” przez całą jego zawartość.

Zagadnienie to zostało bardzo wyraźnie zaznaczone zarówno w języku ArchiMate oraz w TOGAF’ie. W celu poradzenia sobie ze złożonością modeli architektonicznych wprowadzone zostały tam dwa pojęcia: widok (view) oraz punkt widzenia (viewpoint).

Zgodnie z oficjalną definicją TOGAF widok został określony jako: reprezentacja zbioru powiązanych ze sobą trosk (concerns) interesariusza (interesariuszy). Przy czym troski zdefiniowano jako kluczowe obszary zainteresowania, które mają szczególne znaczenie dla danej grupy interesariuszy. Wskazano również, że widok nie musi mieć postaci graficznej (diagramu) – czyli w szczególności widok może mieć postać tabelaryczną lub macierzy.

Przykładem widoku może być raport wygenerowany z repozytorium architektonicznego dla osoby odpowiedzialnej za bezpieczeństwo w organizacji, w którym to raporcie odniesiono się wyłącznie do zagadnień związanych z bezpieczeństwem (zarówno na poziomie biznesowym jak i IT) – pomijając kwestie związane np. z efektywnością biznesową.

Natomiast punkt widzenia (viewpoint) definiuje perspektywę, z której ujmowany jest dany widok. Zawiera on informacje dla kogo (jakiego grona interesariuszy) dany widok będzie tworzony oraz jaka będzie przyjęta konwencja konstruowania i używania tego widoku. Czyli kontynuując wcześniejszy przykład, punkt widzenia określałby jakie informacje z repozytorium (i w jaki sposób przedstawione) powinny znaleźć się na raporcie dla osoby odpowiedzialnej za bezpieczeństwo.

Tak więc wdrażając repozytorium architektury korporacyjnej nie tylko trzeba określić jego strukturę oraz zdefiniować metamodel zawartości (content metamodel) ale również określić jakie będą potrzebne punkty widzenia i widoki dla poszczególnych grup interesariuszy. Za wykonanie tej pracy odpowiada architekt korporacyjny, który bardzo często musi godzić sprzeczne oczekiwania poszczególnych zainteresowanych.

Aby nie wymyślać „koła od nowa” w ArchiMate 2.0 zdefiniowano kilkanaście przykładowych punktów widzenia i na tej podstawie stworzono odpowiadające im widoki.

Rysunek 1 przedstawia przykładowy punkty widzenia nazwany „Punktem widzenia współpracy biznesowej” (Business Process Co-operation Viewpoint) .

Rysunek 1. Punkt widzenia współpracy biznesowej
Źródło: The Open Group 

Jego odbiorcą zgodnie z ArchiMate są głównie: architekci odpowiedzialni za warstwę biznesową oraz warstwę danych, a także menadżerowie operacyjni. Celem tego punktu widzenia jest: przedstawienie relacji pomiędzy głównymi procesami w ramach organizacji, mapowanie procesów biznesowych na funkcje biznesowe, wskazanie jakie procesy biznesowe realizują jakie usługi biznesowe oraz wskazanie współdzielonych danych. Oczywiście nie ma konieczności tworzenia tak skomplikowanego widoku.

ArchiMate zaleca stworzenie subwidoków. Przykład takiego subwidoku zawiera rysunek 2 (jest to przykład z branży ubezpieczeniowej).

Rysunek 2. Subwidok wygenerowany na podstawie punktu widzenia współpracy biznesowej
Źródło: The Open Group 

Użyte zostały na nim następujące typy elementów z punktu widzenia: rola biznesowa, proces biznesowy, usługa biznesowa oraz usługa aplikacyjna.